HF-patiënten die actief betrokken zijn bij hun zelfzorg en behandeling en zich aan het regime houden, hebben een betere overleving en minder heropnames.1,2 Verschillende psychosociale aandoeningen bemoeilijken het zelfzorggedrag bij de patiënten.3
Angst kan de bereidheid van patiënten beïnvloeden en het vermogen tot zelfzorg belemmeren, want angst tast de cognitie, energie en motivatie van de patiënt aan. Verstoorde cognitie, slecht begrip van gezondheidsinformatie, analfabetisme, en slaapstoornissen kunnen belemmeringen zijn voor effectieve zelfzorg bij HF-patiënten.4
Depressie kan een invloed hebben op het leervermogen, waarneming van symptomen, inschatting van de ernst van de symptomen en de beslissingen die genomen worden op basis van de symptomen. Patiënten kunnen in toenemende mate ongeïnteresseerd raken en zich niet houden aan zelfzorgpraktijken.5
De prevalentie van depressieve symptomen bij HF-patiënten is significant hoger in vergelijking met leeftijds- en geslachtsgebonden controles.6,7 Ongeveer 20% van de patiënten met HF wordt verondersteld depressief te zijn. Er zou nog veel meer gedetecteerd kunnen worden als een gevoeliger instrument zou worden gebruikt om regelmatig op depressie te screenen.
Gegevens uit studies in andere hartpopulaties8 ondersteunen het idee dat farmacologische en niet-farmacologische interventies de depressieve symptomen kunnen verminderen en de levenskwaliteit en het fysieke functioneren kunnen verbeteren. De toepassing van een collaboratief zorgmodel om depressie aan te pakken is in dit verband veelbelovend.
Zorgprofessionals moeten ervoor zorgen dat screeningsinstrumenten worden gebruikt om depressies bij HF-patiënten te helpen identificeren. Patiënten moeten routinematig worden gescreend op depressieve symptomen, wanneer de klinische verdenking wordt gewekt door een gezondheidswerker, verzorger of patiënt. De behandeling van depressie kan variëren afhankelijk van de lokale diensten en kan niet-farmacologische en farmacologische behandeling omvatten. Aangezien er een verband bestaat tussen het gebruik van selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) en hyponatriëmie, moeten patiënten die een SSRI krijgen regelmatig worden gecontroleerd op het natriumgehalte tijdens de actieve behandeling.9
Daarnaast zijn er ook nog andere indicaties voor het inschakelen van psychologische ondersteuning, denken we maar aan het belang van inschatten van de cognitieve dysfuncties zoals geheugenstoornissen. Dit is belangrijk gezien dit ook een invloed heeft op de therapietrouw zowel wat medicatie als wat levensstijl betreft.10 Maar eveneens het bevragen van seksualiteit en intimiteit, verwerkingsproblemen, copingsvaardigheden, therapietrouw, psychosociaal functioneren….
Tevens zal bij cardiomyopathiën die veroorzaakt zijn door middelenmisbruik een gerichte doorverwijzing zijn aangewezen ter aanpak van dit middelengebruik. Zo is ethylstop een must voor de behandeling van elke ethylische cardiomyopathie.11 Daarnaast is rookstopbegeleiding een essentieel onderdeel in de optimalisatie van levensstijl bij hartfalen.
Bovendien blijken individuele verschillen in de manier van omgaan met stress ook een invloed te hebben op emotioneel functioneren. Mensen met een Type D persoonlijkheid (“distressed”) maken zich veel zorgen en zijn gespannen, hebben een negatievere kijk op het leven, zijn makkelijk geïrriteerd en ervaren minder vaak positieve gevoelens. Deze negatieve gevoelens worden bovendien niet snel geuit, voornamelijk vanuit angst voor afwijzing of kritiek.12 Onderzoek wees uit dat in een groep van patiënten met hartfalen type-D geassocieerd was met een verminderde levenskwaliteit en met toegenomen depressieve symptomen.13 Type-D persoonlijkheid blijken kwetsbaarder voor het toekomstige episodes van emotionele stress zoals depressie en angst. Bovendien communiceren zij minder goed met artsen of zoeken minder adequaat medische hulp 14 waardoor patiënten met hartfalen een verminderde gezondheidstoestand ervaren.15 Screening gebeurt via DS-14, Johan Denollet, 2005.
1. Granger BB, Ekman I, Granger CB et al. Adherence to medication according to sex and age in the CHARM programme. Eur J Heart Fail 2009;11:1092–1098.
2. van der Wal MH, van Veldhuisen DJ, Veeger NJ, Rutten FH, Jaarsma T. Compliance with non-pharmacological recommendations and outcome in heart failure patients. Eur Heart J 2010;31:1486–1493.
3. Riegel B, Moser DK, Anker SD et al. American Heart Association Council on Cardiovascular Nursing; American Heart Association Council on Cardiovascular Nursing; American Heart Association Council on Clinical Cardiology; American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism; American Heart Association Interdisciplinary Council on Quality of Care and Outcomes Research. State of the science: promoting self-care in persons with heart failure: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation 2009;120:1141–1163.
4. Cameron J, Worrall-Carter L, Page K et al. Does cognitive impairment predict poor self-care in patients with heart failure? Eur J Heart Fail 2010;12:508–515.
5. Jiang W, Kuchibhatla M, Clary GL et al. Relationship between depressive symptoms and long-term mortality in patients with heart failure. Am Heart J 2007;154:102–108.
6. Lesman-Leegte I, van Veldhuisen DJ, Hillege HL et al. Depressive symptoms and outcomes in patients with heart failure: data from the COACH study. Eur J Heart Fail 2009;11:1202–1207.
7. Lesman-Leegte I, Jaarsma T, Coyne JC et al. Quality of life and depressive symptoms in the elderly: a comparison between patients with heart failure and age- and gender-matched community controls. J Card Fail 2009;15:17–23.
8. Rollman BL, Belnap BH, LeMenager MS et al. Bypassing the Blues treatment protocol: stepped collaborative care for treating post-CABG depression. Psychosom Med 2009;71:217–230.
9. Liu B, Mittmann N, Knowles SR, Shear NH. Hyponatremia and the syndrome of inappropriate secretion of antidiuretic hormone associated with the use of selective serotonin reuptake inhibitors: a review of spontaneous reports. CMAJ 1996;155:519–527
10. Ampadu, J., & Morley, J. E. The abilities to adhere to medication regimens, keep scheduled appointments, recognize symptoms of an exacerbation, and perform IADLs are all compromised once cognition is impaired. Heart failure and cognitive dysfunction. International Journal of Cardiology 2015;178:12–23.
11. Spies CD, Sander M, Strangl K et al. Effects of alcohol on the heart. Curr Opin Crit Care 2001;7:337-343.
12. Schiffer AA, Pelle AJ, Tobben AM. Type D gaat je aan het hart. De Psycholoog 2007;42:272-278.
13. Schiffer AA, Pedersen SS, Widdershoven JW et al. The distresses (Type D) personality is associated with impaired health status and increased depressive symptoms in chronic heart failure. Eur J Cardiovasc Prev Rehab 2005;12: 341-346.
14. Williams L, O'Connor RC, Howard S et al. RE: Type-D personality mechanisms of effect: The role of health-related behavior and social support. J Psychosom Res 2008,64(1):63–69.
15. Aline JP, Angélique AS, Otto RS et al. Denollet Inadequate consultation behavior modulates the relationship between type D personality and impaired health status in chronic heart failure. International Journal of Cardiology 2010;142(1):65-71
Aangepast naar hartfalenleuven.be
Voorlopig zijn deze niet voorzien. We houden u graag verder op de hoogte.
